Γυμνάσιο Καρδίτσας

Η ιστορία του νέου διδακτηρίου του Α’ Γυμνασίου Αρρένων Καρδίτσας μέσα από το βλέμμα και την καταγραφή ενός ανθρώπου που εργάστηκε σ’ αυτό: ο Θωμάς Παπατριανταφύλλου, καθηγητής μαθηματικών και συγγραφέα βιβλίου με θέμα το Γυμνάσιο Καρδίτσας, ήταν από τους πρώτους που δίδαξαν στο συγκεκριμένο κτίριο.

Θωμάς Παπατριανταφύλλου, Το Γυμνάσιο Καρδίτσας: 1889-1962,

επιμ.: Φ. Λέκκα- Π. Κομπορόζος, σειρά: Κείμενα για την Ιστορία της Καρδίτσας, αρ. 2, έκδοση Μουσείου Πόλης Δήμου Καρδίτσας, 2007, 121-127, 131 (εικ. 58-59):

«Το ιστορικό της ανέγερσης του νέου διδακτηρίου του Α΄ Γυμνασίου αρρένων

Το 1930, η Σχολική Εφορεία του Γυμνασίου Καρδίτσας απέκτησε οικόπεδο στη νοτιοδυτική γωνία του Παυσιλύπου, προκειμένου να ανεγερθεί εκεί το νέο διδακτήριο[1].  Το οικόπεδο όμως δεν επαρκούσε για τις ανάγκες του γυμνασίου, καθώς ο αριθμός των μαθητών του αυξανόταν ραγδαία.  Το σχέδιο εγκαταλείφθηκε και η Σχολική Εφορεία άρχισε να αναζητά νέο οικόπεδο.

Το 1937, η ιδέα για την ανέγερση νέου διδακτηρίου είχε πλέον ωριμάσει. Το παλιό διδακτήριο δεν μπορούσε να στεγάσει τους 800 περίπου μαθητές και ήταν τελείως ακατάλληλο. Ο Δήμος αποφάσισε να παραχωρήσει στη Σχολή Μέσης Εκπαίδευσης νέο οικόπεδο στα ανατολικά του Παυσιλύπου, στο χώρο όπου πραγματοποιούνταν η ετήσια εμποροπανήγυρη. Όμως και το νέο οικόπεδο ήταν μικρό, διότι σύμφωνα με το Υπουργείο Παιδείας, έπρεπε να έχει έκταση τουλάχιστον 4.500 τ.μ. Ο Δήμος προέβη στην αναγκαστική απαλλοτρίωση γειτονικής ιδιωτικής έκτασης 1.768 τ.μ. με την προοπτική το νέο πλέον οικόπεδο, έκτασης μεγαλύτερης των 6.000 τ.μ., να παραχωρηθεί στην ΣΜΕΚ. Η Κατοχή και ο Εμφύλιος καθυστέρησαν την παραχώρηση του οικοπέδου, το συμβόλαιο του οποίου υπογράφηκε δεκαεφτά χρόνια αργότερα. Παραθέτουμε αυτούσιο το κείμενο του συμβολαίου[2]:

 

Αριθ. 14117

Δωρεά οικοπέδου Δραχμών 5.000.000

Εν Καρδίτση και εν τω Δημαρχιακώ Καταστήματι κειμένω επί της οδού Χρίστου και Βασιλείου Αζά ένθα κληθείς μετέβην προς σύνταξιν του παρόντος σήμερον την δεκάτην εννάτην (19) του μηνός Απριλίου του χιλιοστού εννεακοσιοστού πεντηκοστού τετάρτου (1954) έτους ημέραν Δευτέραν ενώπιον εμού του Συμβολαιογράφου και κατοίκου Καρδίτσης Θωμά Γεωργίου Καλομέρα εδρεύοντος ενταύθα παρουσία και των κάτωθι προσυπογραφομένων δύο ενηλίκων μαρτύρων γνωστών μοι πολιτών Ελλήνων και μη εξαιρετέων Νικολάου Δημητρίου Μαράβα καπνοπώλου και Κωνσταντίνου Αποστόλου Λάππα καφφεπώλου και κατοίκων αμφοτέρων Καρδίτσης ενεφανίσθησαν οι γνωστοί μοι και μη εξαιρετέοι αφ’ ενός Αθανάσιος Κωνσταντίνου Μπλατσούκας Δικηγόρος κάτοικος Καρδίτσης εκπροσωπών εν προκειμένω τον Δήμον Καρδίτσης καθ’ Δήμαρχος της πόλεως Καρδίτσης και δια τούτον παριστάμενος και αφ’ ετέρου Δημήτριος Χρίστου Παπαϊωάννου Φαρμακοποιός κάτοικος Καρδίτσης εκπροσωπών την Σχολικήν Εφορείαν του Α΄ Γυμνασίου Αρρένων Καρδίτσης και εξουσιοδοτηθείς προς υπογραφήν του παρόντος συμβολαίου υπό των λοιπών μελών δυνάμει της υπ’ αριθμόν 16 της 11^ηςΦεβρουαρίου 1954 πράξεως της Σχολικής εφορείας του α΄ Γυμνασίου Αρρένων Καρδίτσης και ης κεκυρωμένον αντίγραφον προσαρτάται τω παρόντι οίτινες εδήλωσαν και συνωμολόγησαν τα εξής:

Ο πρώτος τούτων Αθανάσιος Μπλατσούκας υπό την εκτεθείσαν ιδιότητά του ωμολόγησεν ότι ο υπ’ αυτού εκπροσωπούμενος Δήμος Καρδίτσης έχει εις την αποκλειστικήν αυτού κυριότητα νομήν και κατοχήν του δημοτικήν έκτασιν οικοπέδου συνολικής εκτάσεως μέτρων τετραγωνικών εξ χιλιάδων οκτακοσίων εξήκοντα οκτώ (6868) εκ δύο τμημάτων διαχωριζομένων υπό της οδού Μητροπολίτου Ιεζεκιήλ και συνορευομένου του όλου οικοπέδου γύρωθεν νοτίως με οδόν Λαρίσης δυτικώς  με οδόν Μυρμιδόνων βορείως με ανώνυμον οδόν και ιδιοκτησίας Γεωργίου Φαλάρα και Τσακάλου και ανατολικώς με οδόν Γαριβάλδη και ιδιοκτησίας Γεωργ. Φαλάρα Τσακάλου και αδελφών Βουνήσιου της πόλεως Καρδίτσης του ομωνύμου Δήμου και ως αύτη περιγράφεται και σημειούται υπό τα στοιχεία ΑΒΓΔΕΖΗΘΙΚΛΜΝΞ σχεδιαγράμματι τω συνταγέντι υπό του Μηχανικού της Τεχνικής Υπηρεσίας Δήμων και Κοινοτήτων ΤΥΔΚΝ Αποστόλου Σερμπέτη από 20 Φεβρουαρίου 1951 έτους και όπερ  προσαρτάται παρόντι περιελθόντα τα τεμάχια της δημοτικής εκτάσεως εις τον Δήμον Καρδίτσης από αμνημονεύτων ετών καλή τη πίστει και δια της χρησικτησίας εις την κυριότητα. Ότι το Δημοτικόν συμβούλιον Καρδίτσης δια της υπ’ αριθμόν 57 της 21 Μαρτίου 1953 έτους αποφάσεώς του ης κεκυρωμένον αντίγραφον προσαρτάται τω παρόντι ενέκρινον την δωρεάν και παραχωρεί προς την υπό του δευτέρου συμβαλλομένου Δημητρίου Παπαϊωάννου εκπροσωπουμένην Σχολικήν Εφορείαν του Α΄ Γυμνασίου Αρρένων την ανωτέρω περιγραφομένην δημοτικήν έκτασιν του οικοπέδου την κειμένην επί της Λαρίσης Μυρμιδόνων και Μητροπολίτου Ιεζεκιήλ δια την ανέγερσιν γυμνασιακού κτιρίου Αρρένων και ότι η απόφασις  του άνω Δημοτικού Συμβουλίου ενεκρίθη δια του από 17 Σεπτεμβρίου 1953 έτους Βασιλικού διατάγματος περί εγκρίσεως δωρεάς παραχωρήσεως οικοπέδου δημοσιευθέντος εις το υπ’ αριθμόν 272 τεύχος Α΄ φύλλον της εφημερίδος της Κυβερνήσεως της 30 Σεπτεμβρίου 1953 έτους ως τούτο προκύπτει εκ του προσαρτωμένου τω παρόντι και υπ’ αριθμόν 68435 της 13 Οκτωβρίου 1953 έτους εγγράφου του Υπουργείου των Εσωτερικών ούτινος κεκυρωμένον αντίγραφον πρασαρτάται τω παρόντι. Κατόπιν των ανωτέρω ο διαληφθείς Αθανάσιος Μπλατσούκας υπό την εκτεθείσαν ιδιότητά του την ανωτέρω περιγραφομένην έκτασιν του οικοπέδου μεθ’ όλων των επ’ αυτού δικαιωμάτων προσωπικών και πραγματικών και των συναφών αγωγών του ελεύθερον δε παντός νομικού κωλύματος και πάση φιλονεικίας και διενέξεως παραχωρεί και μεταβιβάζει δια της παρούσης δωρεάς εν ζωή στερεάς και αμετακλήτου προς τον δεύτερον συμβαλλόμενον Δημήτριον Παπαϊωάννου υπό την εκτεθείσαν ιδιότητά του δια την ανέγερσιν γυμνασιακού Διδακτηρίου. Ο δε Δημήτριος Παπαϊωάννου υπό την εκτεθείσαν ιδιότητά του ότι αποδέχεται την προς την Σχολικήν Εφορείαν του Α΄ Γυμνασίου Αρρένων Καρδίτσης γενομένην δωρεάν της ως άνω περιγραφόμενης εκτάσεως οικοπέδου γενομένης αποδεκτής και δια της υπ’ αριθμόν 11 της 12 Νοεμβρίου 1953 πράξεως της Σχολικής εφορείας εγκριθείσης και γενομένης αποδεκτής υπό του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων δυνάμει του υπ’ αριθμόν 124867 της 15 Δεκεμβρίου 1953 έτους εγγράφου του ούτινος κεκυρωμένον αντίγραφον προσαρτάται τω παρόντι και παρέλαβε ταύτην υπό την νομήν κυριότητα και κατοχήν του. Εν τέλει τα συμβαλλόμενα μέρη ώρισαν την αξίαν της δωρούμενης εκτάσεως του οικοπέδου εις δραχμάς πέντε εκατομμύρια (5.000.000) δια δικαιώματα Συμβολαιογράφου του ταμείου Νομικών και μεταγραφήν τούτου. Εις τους άνω συμβαλλομένους και υπό τας άνω εκτεθείσας ιδιότητάς των υπέμνησα τας διατάξεις του κώδικος περί Μεταγραφής.

Ταύτα συνωμολογησάντων και συναποδεξαμένων των συμβαλλομένων μερών συνετάγη τη αιτήσει των το παρόν εφ’ απλού χάρτου συμφώνως τω άρθρω 4 του 4225 /1929 εν συνδυασμώ προς τον Αναγκαστικόν νόμον 2039| 1939 και δι’ όπερ εισπρακτέαι εισί δραχμαί διακόσιαι τεσσαράκοντα χιλιάδες πεντακόσιαι.(240.500) και όπερ αναγνωσθέν νομίμως και βεβαιωθέν υπογράφεται παρ’ όλων και εμού.

Οι Συμβαλλόμενοι                                  Ο Συμβολαιογράφος                                 Οι Μάρτυρες

Μετά την απόκτηση του οικοπέδου το 1957-58, η Σχολική Εφορεία του Α΄ Γυμνασίου Αρρένων, με γραμματέα τον δραστήριο γυμνασιάρχη Δ. Οικονομίδη (εικ. 49), αποφάσισε την καταβολή ποσού 50 δραχμών από κάθε εγγραφόμενο μαθητή ως έκτακτη εισφορά για την ανέγερση του νέου διδακτηρίου, απόφαση που ενέκρινε και ο Γενικός Επιθεωρητής. Μέσα σε τρία χρόνια συγκεντρώθηκε ποσό 160.000 δρχ. Στις αρχές του επόμενου σχολικού έτους 1958-59 διαβιβάστηκε στη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας αίτημα της Σχολικής Εφορείας για τη σύνταξη της οικονομοτεχνικής μελέτης του νέου διδακτηρίου. Γραφειοκρατικές διαδικασίες καθυστέρησαν όμως τη σύνταξη της μελέτης. Χρειάστηκε η παρέμβαση του τοπικού τύπου και των βουλευτών του νομού για να προχωρήσει το θέμα. Ο «Νέος Αγών» ενημέρωνε στις 15/10/1958: «Δι’ αναφοράς της Γενικής Επιθεωρήσεως Μέσης Εκπαιδεύσεως Βόλου διεβιβάσθη εις το υπουργείο Παιδείας –Διεύθυνσις Τεχνικών Υπηρεσιών– αναφορά της Σχολικής Εφορείας του γυμνασίου Καρδίτσας δια την σύνταξιν της οικονομικοτεχνικής μελέτης δια την ανέγερσιν του νέου διδακτηρίου εις τον έναντι του Παυσιλύπου χώρον όπου τελείται η εμποροπανήγυρις. Παρήλθον όμως μήνες και η αποστολή της μελέτης καθυστερεί με κίνδυνον να μετατεθή η θεμελίωσις του έργου το επόμενο έτος. Επί του θέματος αυτού οφείλει να εκδηλωθή η συμπαράστασις όλων των βουλευτών». Δύο μέρες αργότερα ο βουλευτής Αθ. Ταλιαδούρος απέστειλε στον υπουργό Παιδείας, κ. Βογιατζή, το παρακάτω τηλεγράφημα: «Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπαιδεύσεως Βόλου με αριθμό 582/12-9-58 υπέβαλεν αναφοράν δι’ ης αιτείται αποστολήν τεχνικής μελέτης προς ανέγερσιν γυμνασίου Καρδίτσης. Παρακαλώ αποσταλεί το ταχύτερον ανωτέρω μελέτη επειγόμενοι θεμελιώσωμεν κτίριον»[3].

Η οικονομοτεχνική μελέτη και τα σχέδια του Γυμνασίου που στάλθηκαν στην Νομαρχία Καρδίτσας λίγους μήνες αργότερα, προέβλεπαν την ανέγερση ενός υπερσύγχρονου διδακτηρίου με 12 αίθουσες διδασκαλίας, ευρύχωρους διαδρόμους, γραφεία καθηγητών και γυμνασιάρχη, εργαστήρια φυσικής και χημείας και μεγάλο αμφιθέατρο. Τα έργα άρχισαν το Σεπτέμβριο του 1959, με τα πρώτα χρήματα που είχε συγκεντρώσει η Σχολική Εφορεία. Τον θεμέλιο λίθο έθεσε ο συμπολίτης υφυπουργός Γεωργίας, Δ. Θανόπουλος, παρουσία των αρχών της πόλης και του γυμνασιάρχη, Δ. Οικονομίδη[4], ο οποίος στο μεταξύ είχε μετατεθεί στο Βόλο. Ο πρόεδρος της Σχολικής Εφορίας, Χ. Κρικέλης, ευχαρίστησε όλους όσους συνέβαλαν στην επίτευξη του σκοπού και ιδιαίτερα τον στρατηγό Παυλίδη, γενικό συντονιστή Θεσσαλίας, για τα αυτοκίνητα που διέθεσε ώστε να μεταφερθούν τα οικοδομικά υλικά, καθώς και τον έφεδρο ανθυπολοχαγό του μηχανικού Ι. Κανελλόπουλου, για την συνεισφορά του στο συντονισμό των εργασιών.

Τα λιγοστά χρήματα της Σχολικής Εφορείας τελείωσαν σύντομα και το έργο ολοκληρώθηκε με κρατικές συμπληρωματικές πιστώσεις. Ο «Νέος Αγών» έγραφε στις 17/6/1961: «Εις την διάθεσιν του κ. νομάρχου ετέθη χθες συμπληρωματική πίστωσις της τάξεως των 500 χιλιάδων δραχμών δια την συνέχισιν των εργασιών του ανεγειρομένου διδακτηρίου του Α΄ Γυμνασίου αρρένων Καρδίτσας παρά το άλσος Παυσιλύπου». Στο τέλος του 1961, διατέθηκαν άλλες 500.000 δρχ. και οι εργασίες συνεχίστηκαν και στη διάρκεια του χειμώνα, με σκοπό την παράδοση του κτιρίου το καλοκαίρι του 1962. Τον Αύγουστο του 1962 άρχισε η μετακόμιση στο νέο υπερσύγχρονο κτίριο, το οποίο είχε αποπερατωθεί σε λιγότερο από 3 χρόνια (εικ. 50). Το κτίριο, εκτός από αρχιτεκτονικό κόσμημα για την πόλη, ήταν και σύμβολο μακρόχρονων προσπαθειών που απέδωσαν χάρη στην πρωτοβουλία και τη σύμπνοια των Καρδιτσιωτών.

Η έκκληση του γυμνασιάρχη και τα εγκαίνια του γυμνασίου

Οι εγγραφές των μαθητών στο νέο γυμνάσιο άρχισαν κανονικά και ξεπέρασαν τις εξακόσιες τον πρώτο χρόνο. Οι ανάγκες του διδακτηρίου όμως σε εξοπλισμό ήταν μεγάλες και δεν μπορούσαν να καλυφθούν με πόρους του Σχολικού Ταμείου. Ο γυμνασιάρχης, Αναστάσιος Κουρμπάνης, ζήτησε ξανά την συνδρομή των συμπολιτών και στην εφημερίδα «Νέος Αγών» έστειλε την παρακάτω έκκληση: «Αξιότιμοι κύριοι, ως είναι γνωστόν το Α΄ γυμνάσιον αρρένων Καρδίτσης από 1^ης Σεπτεμβρίου ε.έ. μετεφέρθη εις το νέον διδακτήριον. Επειδή αι ανάγκαι του διδακτηρίου είναι τεράστιαι μη δυνάμεναι να καλυφθούν από τους πόρους του Σχολικού Ταμείου, ποιούμεθα έκκλησιν εις τα ευγενή αισθήματα των φιλοπροόδων κατοίκων της πόλεως, οίτινες προθύμως συντρέχουν εις κάθε προοδευτικόν και εκπολιτιστικόν έργον, όπως ευαρεστούμενοι βοηθήσουν οι βουλόμενοι, εν τω μέτρω των δυνάμεων των εις τον πλουτισμόν δια των απαραίτητων δια την καλήν εμφάνισιν και λειτουργίαν του σχολείου μέσων. Θέλει δε ανοιχθή δια των τοπικών εφημερίδων ειδική στήλη αναγράφουσα τα ονόματα και το ποσόν των ευγενών δωρητών…»[5].

Τρεις μέρες αργότερα, η ίδια εφημερίδα, με πρωτοσέλιδο σχόλιό της, παροτρύνει τους αναγνώστες της να ενισχύσουν το σχολικό ταμείο και γράφει τα εξής: «Η πόλις εδέησε ν’ αποκτήση το πρώτον σύγχρονον διδακτήριον από υγιεινής πλευράς. Και γνωρίζουν όλοι ότι το επίτευγμα ανήκει –κατά το πλείστον– εις το ενεργητικόν της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, τους λαμπρούς εκπαιδευτικούς μας λειτουργούς συγκεκριμένως. Την ωραίαν αυτήν παράδοσιν εκφράζει κατά τρόπον πλέον επαινετόν και η σημερινή διεύθυνσις υπό τον κ. Κουρμπάνην με τους επιλέκτους συνεργάτας του, καθηγητάς και μέλη της σχολικής εφορίας. Εάν όμως έγινε το διδακτήριον δεν σημαίνει ότι εκαλύφθησαν και αι στοιχειώδεις ανάγκες του. Ούτε τα υποτυπώδη εποπτικά μέσα εξησφάλισε και σωρείαν αναγκών εντελώς απαραιτήτων καλείται ν’ αντιμετώπιση. Ακριβώς δια την αντιμετώπισιν αυτών των στοιχειωδών αναγκών το Α γυμνάσιον απηύθυνε την γνωστήν έκκλησιν προχθές. Καθήκον της κοινωνίας μας είναι να ενισχύση την φιλότιμον αυτήν προσπάθειαν των εκπαιδευτικών μας»[6].

Οι Καρδιτσιώτες ανταποκρίθηκαν στην έκκληση του γυμνασιάρχη και άρχισαν να προσφέρουν διάφορα ποσά με αποτέλεσμα, μέσα σε δύο μήνες να συγκεντρωθούν όσα χρειάζονταν για να αντιμετωπιστούν οι πρώτες ανάγκες. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1962 έγιναν τα εγκαίνια του γυμνασίου «παρουσία του νομάρχου κ. Παυλάκου, του δημάρχου κ. Τσικρίκη, των αρχών, του προέδρου Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων και πλήθους μαθητών […] Μετά τον αγιασμόν ωμίλησεν ο γυμνασιάρχης κ. Κουρμπάνης ο οποίος αφού ηυχαρίστησεν τους παρισταμένους ετόνισεν ότι σήμερον εκπληρώνεται ο πόθος των Καρδιτσιωτών δια την ανέγερσιν διδακτηρίου ανταξίου της πόλεως […]. Ακολούθως ωμίλησεν ο πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων κ. Φούκας αναφερθείς εις την συμβολήν του Συλλόγου δια την ανέγερσιν του διδακτηρίου […]»[7]. Ένα νέο κεφάλαιο άνοιγε για την εκπαιδευτική ζωή της πόλης, την ίδια στιγμή που το γυμνάσιο του 1889 περνούσε στην ιστορία».

 

 

[1] Γ. Μπίτσιος, «Η ιστορία της πόλεως Καρδίτσης από της ιδρύσεως μέχρι σήμερον», Νέος Αγών,

27/3/1981.

[2] Συμβολαιογραφικό Αρχείο Θ. Καλομέρα (σ. το αρχείο βρίσκεται από το 2015 στα ΓΑΚ της Καρδίτσας).

[3]Εφ. Νέος Αγών, 17/10/1958.

[4] Ο Δημήτριος Οικονομίδης γεννήθηκε στο Βόλο το 1905. Τελείωσε τη φυσικομαθηματική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1928 και στη συνέχεια διορίστηκε ως καθηγητής στο ημιγυμνάσιο Καλαμπάκας. Ύστερα από πολλές μεταθέσεις σε διάφορα σχολεία της χώρας, τοποθετήθηκε το 1956, ως γυμνασιάρχης, στο Α΄ γυμνάσιο αρρένων Καρδίτσας, στο οποίο υπηρέτησε ως το 1959. Πρωτοστάτησε στην ανέγερση του νέου διδακτηρίου συγκεντρώνοντας τα πρώτα χρήματα για τη θεμελίωσή του. Το 1959, μετατέθηκε στο Β΄ γυμνάσιο αρρένων Βόλου και στη συνέχεια στο Β΄ λύκειο αρρένων Βόλου, από το οποίο και συνταξιοδοτήθηκε. Πέθανε το 1991 και η είδηση του θανάτου του συγκίνησε την κοινωνία του Βόλου, παλιούς μαθητές και συναδέλφους του.

[5] Εφ. Νέος Αγών, 13/9/1962.

[6]Εφ. Νέος Αγών, 16/9/1962.

[7] Εφ. Νέος Αγών, 2/10/1962.