Ακούστε το κείμενο που ακολουθεί!
Αφήγηση: Ελένη Νασιάκου.
Είναι το χαρακτηριστικότερο αρχιτεκτονικό μνημείο της Καρδίτσας. Το πρωτοποριακό κτίσμα κατασκευάστηκε στο διάστημα 1928-1930 και αποτελεί σπάνιο δείγμα μοντέρνας αρχιτεκτονικής από οπλισμένο σκυρόδεμα, μέταλλο και γυαλί σε πανελλήνια κλίμακα.Η κάτοψή του είναι τετραγωνική, με πλευρά 55 μ. και ελεύθερο ύψος 18 μ. Αποτελείται από τέσσερα ανεξάρτητα τμήματα σε σχήμα Γ, στα οποία εδράζεται ο μεταλλικός σκελετός της στέγης.
Άποψη από το εσωτερικό της ανακαινισμένη Αγοράς.
Το επαναστατικό εγχείρημα ήταν πρωτοβουλία του κοσμοπολίτη δημάρχου Αστερίου Αλλαμανή, και κόστισε το υπερβολικό για την εποχή ποσό των δέκα εκατομμυρίων δραχμών. Για να αυξήσει τα δημοτικά έσοδα ο Αλλαμανής διπλασίασε το δημοτικό φόρο, γεγονός που προκάλεσε πολλές δημόσιες αντιδράσεις. Ωστόσο, και οι σκληρότεροι επικριτές του δεν μπορούσαν να αρνηθούν ότι η συγκέντρωση των κρεοπωλείων, των ιχθυοπωλείων και των οπωροπωλείων της πόλης στο νέο κτήριο, τα 60 καταστήματα του οποίου διέθεταν σπάνιες για την εποχή ανέσεις (τρεχούμενο νερό, αποχέτευση, ηλεκτρικό ρεύμα, καλό αερισμό, διαμπερείς εισόδους, άπλετο φως και μεγάλη πλατεία) βελτίωσε σε μεγάλο βαθμό την υγιεινή και την εικόνα του κέντρου της πόλης. Στον ίδιο χώρο θα πραγματοποιούνταν στο εξής και η εβδομαδιαία αγορά.
Ήξερες ότι …
- μηχανικός του κτηρίου ήταν ο μόλις 25 ετών καρδιτσιώτης Κ. Καζαμπάκας, γιός του βουλευτή Ιω. Καζαμπάκα, με σπουδές στην Αθήνα και στο Βερολίνο και επιβλέπων ο μόλις 22 ετών αρχιτέκτων και μετέπειτα καθηγητής του Πολυτεχνείου και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, Σόλων Κυδωνιάτης;
- στο ταλαιπωρημένο από τα σημάδια του χρόνου αλλά γοητευτικό αίθριο της αγοράς γυρίστηκαν σκηνές των ταινιών του Θ. Αγγελόπουλου «Μέρες του ‘36» (1973) και «Θίασος» (1975), με κορυφαία τη σκηνή της παράδοσης των όπλων από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ; Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Αγγελόπουλος ήταν από τους πρώτους που υπέγραψε το κείμενο διαμαρτυρίας προκειμένου να μην κατεδαφιστεί το κτήριο, στις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Τι άλλο σχετικό με την αγορά μπορείς να δεις στην πόλη;
- Το αρχείο των αρχιτεκτονικών σχεδίων της αγοράς υπογεγραμμένα από τον Κ. Καζαμπάκα το 1928 στο Μουσείο Πόλης.
- Την πλούσια συλλογή με φωτογραφίες της αγοράς διαχρονικά στο αρχείο της Λέσχης Φωτογραφίας & Κινηματογράφου Καρδίτσας, που στεγάζεται στο κτήριο.
Ποιες άλλες ελληνικές αγορές από την εποχή του Μεσοπολέμου μπορείς να επισκεφτείς;
- Της Κυψέλης στην Αθήνα (1935), η οποία πρόσφατα αναστυλώθηκε και στεγάζει επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας.
- Της Χαλκίδας (1932), εγκαταλειμμένη σήμερα, την οποία σχεδίασε ο Σόλων Κυδωνιάτης αξιοποιώντας την εμπειρία του από την Καρδίτσα.
Ιστορικές πηγές – ντοκουμέντα.
Περισσότερα για το παρελθόν της αγοράς…
Η περιοχή ήταν σημαντική για τη δημόσια ζωή της πόλης από την οθωμανική εποχή. Στην ίδια περίπου θέση και συγκεκριμένα στη ΝΑ γωνία της αγοράς, υπήρχε τουλάχιστον από τα ύστερα οθωμανικά χρόνια το μεγαλύτερο τζαμί της πόλης («κοτζά», δηλαδή μεγάλο τζαμί), ενώ στη ΝΔ γωνία της λειτουργούσε οθωμανικό σχολείο. Η περιοχή αναπτύχθηκε δημογραφικά και ενσωματώθηκε γρήγορα στον αστικό πολεοδομικό ιστό από το 1881, όταν στον άλλοτε ‘μποσταντζή μαχαλά‘ , τη “συνοικία των κηπουρών”, άρχισαν να εγκαθίστανται συστηματικά Bλάχοι από τη Σαμαρίνα, καθώς για τις ετήσιες μετακινήσεις τους θα έπρεπε να καταβάλλουν στο εξής υψηλούς τελωνειακούς δασμούς. Οι Βλάχοι δραστηριοποιούνταν ως αγωγιάτες, σαγματοποιοί, ράφτες, χρυσοχόοι, οπλοδιορθωτές, ζωέμποροι κά., ενώ οι γυναίκες τους ήταν ξακουστές υφάντρες, με αποτέλεσμα η οικονομική ζωή της πόλης να τονωθεί σημαντικά. Σαμαριναίοι θα ήταν στο εξής και οι περισσότεροι μουσικοί και ζωγράφοι της Καρδίτσας, με σημαντικότερους εκπροσώπους τους Κίτσο Παύλου, Δημήτρη Γιολδάση, Κώστα Παύλου (Πωλ), Νικόλαο Δόντα κά.
Η πρώτη απόπειρα δημιουργίας αγοράς αντάξιας της μεγάλης εμπορικής δραστηριότητας που συγκέντρωνε η πόλη, έγινε στις αρχές του 20ου αιώνα. Από το 1899 άλλωστε η Καρδίτσα είχε αναβαθμιστεί σε έδρα νομού και είχε διπλασιάσει τον πληθυσμό της μέσα σε μια εικοσαετία. Το πρώτο κτήριο άρχισε να κατασκευάζεται το 1904 από ντόπια πέτρα και μάρμαρο. Είχε ορθογωνική κάτοψη και ήταν μικρότερο από το σημερινό αλλά αρκετά επιβλητικό. Η ασυμφωνία του δήμου με τον εργολάβο είχε ως αποτέλεσμα το έργο να διακοπεί το 1907, ενώ η συγκυρία των πολέμων επέφερε νέες καθυστερήσεις. Τελικά κατεδαφίστηκε μόλις το 1928, ενώ είχε μετατραπεί σε εστία μόλυνσης.
Στις δεκαετίες που μεσολάβησαν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως τα τέλη της δεκαετίας του 1980 το κτήριο βίωσε διαδοχικά διάφορες φάσεις και οδηγήθηκε από τη φυσιολογική γήρανση στην σταδιακή απαξίωση.
Το 1992 η Δημοτική Αγορά της Καρδίτσας κηρύχτηκε μνημείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αναστυλώνεται με κοινοτικούς πόρους ως το 1998. Καφέ, εμπορικά καταστήματα, λέσχη φωτογραφίας, υπηρεσίες εξυπηρέτησης κοινού του Δήμου, καταστήματα με βιολογικά προϊόντα, στέκι προσφύγων, είναι ορισμένες από τις χρήσεις που στεγάζει – σχετικά άναρχα – σήμερα, ενώ είναι σε εξέλιξη μια δημόσια συζήτηση για τον χαρακτήρα που θα πρέπει να αποκτήσει αυτό το κτήριο – σύμβολο της πόλης.
Η σκηνή της παράδοσης των όπλων από τον «Θίασο», του Θ. Αγγελόπουλου (1974). γυρισμένα στο αίθριο.
| Κείμενα: Φωτεινή Λέκκα – Δημιουργία: Μιχαήλ Παπαντώνης |
 |
| Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0 (CC-BY-NC-SA) |
